Wat is een voedselbos
Een voedselbos of natuurbos is een vorm van boslandbouw gekenmerkt door plantaardige voedselproductie op basis van bosecosystemen, waarbij fruit- en notenbomen, struiken, vaste planten en klimmers geïntegreerd worden en waarvan de opbrengsten nuttig zijn voor de mens. In de zin van zelfvoorzienend zijn past een voedselbos hier goed bij, mits je waakt voor afhankelijkheden van overheden in vorm van subsidies of bedrijven met groot commercieel belang. Je wilt immers onafhankelijk zijn.
Een eetbare bostuin werkt volgens dezelfde principes, is alleen te klein van omvang om zelfstandig een ecologisch evenwicht te creëren. Voedselbossen zijn waarschijnlijk ’s werelds oudste vorm van landgebruik. Het mooie van een voedselbos is om te weten wat je kunt eten en waar je dit kunt vinden.
Systeem van zeven lagen
Robert Hart pionierde met een systeem gebaseerd op de waarneming dat een natuurlijk bos in verschillende niveaus kan worden verdeeld. Hij gebruikte intercropping om een bestaande kleine boomgaard van appels en peren te ontwikkelen tot een eetbaar poly cultuurlandschap bestaande uit de volgende lagen:
- ‘Boomlaag’ bestaande uit de originele volwassen fruitbomen.
- ‘Lage boomlaag’ van kleinere noten- en fruitbomen tot dwergwortelstokken.
- ‘Struiklaag’ van fruitstruiken zoals krenten en bessen.
- ‘Kruidlaag’ van meerjarige groenten en kruiden.
- ‘Schimmellaag’ of ‘ondergrondse’ dimensie van planten gekweekt voor hun wortels en knollen.
- ‘Bodembedekker’ van eetbare planten die zich horizontaal verspreiden.
- ‘Verticale laag’ van wijnstokken en klimmers.
De verschillende lagen gaan van hoog naar laag en met grote bomen zoals walnoten en kastanjes (notenbomen) gevolgd door kleinere fruitbomen. Denk aan appelboom, kersenboom of perenboom. Op de lagere lagen kan je denken aan struiken zoals bramen, bosbessen of hazelnoten met op de bozen bodem groenten, kruiden en bloemen groeien. Aan een verticale laag kan je denken aan druivenstruik of klimfruit. Bij een in evenwicht zijnde voedselbos kan het eetbaar voedsel opleveren voor een kleine 9 maanden. Vergeet ook niet de (medicinale) kruiden die een voedselbos kan produceren.
Andere plekken in de wereld
Voedselbossen zijn nog steeds gebruikelijk in de tropen en bekend onder verschillende namen, zoals: homegardens in Kerala in Zuid-India en delen van Afrika; Kandyan-forest gardens in Sri Lanka; huertos familiares en de “familieboomgaarden” van Mexico. Voedselbossen zijn een belangrijke bron van inkomsten en voedselzekerheid gebleken voor de lokale bevolking.
De oudste eetbare bostuin in Nederland is aangeplant in 1990 door Harald Wedig in Limburg. Sinds 2010 heeft de ontwikkeling van voedselbossen een grote vlucht genomen, na de aanplant van voedselbos Ketelbroek door Wouter van Eck. Inmiddels zijn er door heel Nederland en België voedselbossen en eetbare bostuinen in ontwikkeling. Deze zijn te vinden op landbouwgrond, bosgrond en in de stad. Een aantal grootschalige projecten (tot 20 hectare) zijn primair gericht op voedselproductie als transitie van de landbouw, terwijl andere vooral ingericht zijn op educatie, beleving, of juist versterking van natuurwaarden.
